KANAMA BELİRTİLERİ

Konu: KANAMA BELİRTİLERİ C.tesi Ağus. 01, 2009 9:55 am

Vücudumuzdaki kan azaldıkça kalbimiz hızlı çarpmaya başlar, amacı beyni kansız bırakmamaktır. Nefes alış verişimiz hızlanır, çünkü pompalanan kan miktarı kanama nedeniyle azaldığından beyne yeterli oksijen sağlamak için akciğerler hızlı çalışmaya başlar.

Derimizin-dudaklarımızın-tırnaklarımızın hafif kırmızımsı rengini veren deri altındaki damarlarda dolaşan kandır. Kanama arttığında beyin kendini beslemek için derideki kanı içeri doğru çeker, derideki damarlarda dolaşan kan azalır, bu durumda ilk önce dudakların rengi soluklaşmaya/morarmaya başlar, kanama devam ederse tırnaklarda, daha sonra kulak memesi ve burun ucunda morarma başlar. Deri azalan kan dolaşımı nedeniyle soğur, kişi üşümeye başlar. Kanama artar ve beyin çok etkilenirse kişinin bilinci bozulmaya başlar daha sonra da bilinç kaybı olur.

Bu belirtiler kanayan damarın cinsi ve çapına göre birkaç dakikada da ortaya çıkabildiği gibi birkaç saat sonra da görülebilir… Kan kaybı yavaşsa belirtiler de yavaş yavaş belirir. Çünkü kalp ve beyin belirli miktara kadar kansız kalmaya tahammül gösterebilir ve dengesini korur, tahammül sınırı aşıldığında ise artık iflas ederler; sırasıyla şok, koma ve ölüm gelişir. Eğer kanama kısa sürede (birkaç dakikada) büyük miktarda olursa (vücuttaki kanın %10 ndan fazlası) beyin ve kalp bu ani kayba tahammül edemez yani yavaş kanamadaki dengeleme sistemlerini devreye sokamaz ve şok oluşur.

Eğer ciddi bir kaza sonucu oluşan iç ya da dış kanama söz konusuysa şok gelişir: belirtilerin tümü bir anda görülür.

Sanırım buraya kadar anlattıklarımla, kanamayı durdurmanın ne kadar önemli olduğunu ifade edebilmişimdir. Şimdi gelelim kanamanın nasıl durdurulması gerektiğini anlatan klasik bilgilere:

1. Kanayan damarın üzerine bastırmak

2. Basınçlı sargı uygulamak

3. Yükseğe kaldırmak

4. Turnike uygulamak

5. Atellemek/kırık kemiği desteklemek

1. KANAYAN DAMARIN ÜZERİNE BASTIRMAK

Yandaki çizimde de görüldüğü gibi kanayan damarın üzerine bastırdığınızda (delik hortumdan ya da borudan akan suyu durdurur gibi) kanamayı durdurabiliriz. Biz damarın üzerinden bastırırken damarın uçlarında kandaki pıhtılaşma askerleri göreve başlar ve pıhtı oluşturarak kanın akmasını engeller.

Kanayan damara durumu uygunsa yaralanan kişi kendisi bastırabilir.

DİKKAT: Eğer yaralı kendisi bastıracak durumda değilse siz yardımcı olacaksanız ve elinizde açık yara, taze kabuk bağlamış yara ya da çizik varsa mümkün olduğunca yaralının kanına dokunmayacak şekilde bastırın (karşımızdaki kişide kanla bulaşan bir hastalık ihtimaline karşı). Bunun için: 1) yaralının giysisinden yararlanabilirsiniz; ceketin/gömleğin/pantolonun/kravatın/atkının/fanilanın ucuyla bastırabilirsiniz, 2) her yerde plastik torba ve poşet bulunur; bunu elinize geçirerek bastırabilirsiniz, 3) ilkyardım çantanızda eldiven varsa onu giyerek bastırabilirsiniz.

2. BASINÇLI SARGI UYGULAMAK

Yaralıya daha fazla yardımcı olmak ve zamandan kazanmak için elimizle bastırmanın yerini tutacak bir yöntemdir. Kanayan damara basınç yapacak ve yarayı kapatacak bir sargı yapılır. Elbette ki bu sargı baş, kol ve bacaklardaki kanamalarda uygulanabilir. Vücuttaki kanamada ne yazık ki elle basınç yapmaya devam etmek zorundasınız.

DİKKAT:

1) Kanayan yaraya kesinlikle pamuk koymayın! Gazlı bezi yaranın üzerine koyduktan sonra üzerine gazlı bezin arasına pamuk koyarak sarın. Gazlı beze ve sargı bezine ulaşma imkanınız yoksa en iyi yara kapatma malzemesi yaralının kendi fanilası/gömleği vs dir. Kravat, şal, eşarp ise en güzel sargı malzemesidir.

2)Kanama fazlaysa ve sargıdan dışarı çıkarsa üzerine ikinci bir malzeme koyun. Sakın ola ki bir önceki gazlı bezi/yarayı kapattığınız malzemeyi atmayın. Çünkü onu kaldırırken oluşmuş pıhtıyı da kaldırır kanamayı artırırsınız.

3. YÜKSEĞE KALDIRMAK

Bu adım yalnız başına kanama durdurmaz!!! Baskı ya da sargı uygulanmış kanamada kanamayı durdurmaya yardımcı olur.

İlkyardım eğitimlerinde en kızdığım bilgilerden biri yakındaki atardamara baskı uygulamak, ikincisi ise kolu tavana değecek gibi yükseğe kaldırmaktır. O nedenle bunları anlatmam.

Yükseğe kaldırmanın mantığı: elinizde bir kanama varsa ve elinizi aşağı doğru sarkıtırsanız, kalp kendi seviyesinden aşağı doğru yer çekimi nedeniyle daha güçlü pompaladığı için kanama artar. O nedenle kanayan bölge kalp seviyesinden aşağıda olmamalıdır. Kollar ve baş için bu kolay ama vücuttaki ve bacaktaki kanamada ne olacak onu hiç söylemezler. Üstelik kanayan/yaralı kol tavana değecekmiş gibi kaldırıldığında yorulup daha çok strese neden olacaktır. O halde ne yapmalıyız?

Çok basit, tek kural: kanayan bölge kalp seviyesinden aşağıda olmamalıdır. Baştaki kanamalı yarada bilinci yerindeyse kişi oturtulur. Elde/kolda ise dirsekten bükülüp boyna askı yapılarak kalp hizasında tutulması sağlanır. Eğer üst koldaysa kişi yatırılır ve kolun altına yastık konur. Vücuttaki kanamada kişi sırtüstü yatırılır (kanama sırtta ise, sırt üstü yattığında basınç oluşacağı için daha uygundur). Bacaklara gelince: üst bacaktaki kanamalarda kişinin sırt üstü yatması daha uygundur, ayak ve diz altında ise kişinin durumu iyiyse oturabilir ancak ayağını sarkıtmayıp (sandalye/tabure gibi bir destek üzerine) uzatmalıdır.

4. TURNİKE

Yine benim en nefret ettiğim bir uygulama. Ne yazık ki herkes tarafından bilinen ve zevkle kullanılan bir uygulama. Turnike kanamalarda kullanıldığı şekliyle boğma işlemidir.

Amaç, damarı, kemikle deri arasında sıkıştırarak kan akışını dolayısıyla kanamayı durdurmaktır. Sadece üst kol ve üst bacak kanamalarında uygulanabilir olduğundan insanlar turnike yapamayınca kol ve bacak dışındaki kanamaların durdurulması gerekmediği inancıyla yaralıya dokunmazlar ve yaralı kan kaybından ölür.

Turnike çok sakıncalı bir uygulamadır; çok fazla yaralı az sayıda ilkyardım yapacak kişi olduğunda, atardamar kanaması ve organ kopması söz konusuysa uygulanabilir. Onun dışında normal koşullarda UYGULANMAMALIDIR. Zaten en son seçenektir. Yani, önce baskı uygulanacak, basınçlı sargı yapılacak, kalp seviyesinden aşağıda tutulmayacak, halen kanama çok şiddetliyse (bu pek rastlanılan bir durum değildir) ve kolda/bacakta ise turnike uygulanacak. Oysa TV dizilerinde bir bakıyorsunuz ilk turnike uygulanıyor. Turnike ile ilgili ayrıntılı bilgiyi yaralanma konusu içinde yer alan organ kopmasında vereceğim. Kanamada bu kadar bilgi yeter.

5. KIRIK KEMİĞİ DESTEKLEMEK/ATELLEMEK

Bu bir kanama durdurma yöntemi değildir! Sadece kanamayı kontrol altına almayı sağlar.

Mantık: kırılan kemik uçları desteklenip hareketsiz kalmaları sağlanmazsa uçları çevresindeki damar, sinir ya da kasa zarar vererek kanamanın şiddetlenmesine yol açacaktır. Bunu önlemek için kırık olan yaralı bölgenin hareketi kısıtlanacak şekilde destek uygulanır.

KANAMA/YARALANMA NEDENİYLE KİŞİ ŞOKA GİRMİŞSE:

Yaralanma ya da kanama sonrasında kişinin kalbi hızlı atıyor, solunumu hızlı ve yüzeysel, cildi soluk – soğuk ve terli, halsiz, susuzluk hissi var, başı dönüyor, gözleri kararıyor, bulantı hissi var, bilinci gidip geliyor (adını hatırlamama, nerede olduğunu bilmeme, yakınlarını tanımama, saçma sapan konuşma gibi), gereksiz öfke, genel durumunun gittikçe kötüleşmesi, bilincin kapanması benzeri belirtilerden bazıları varsa şoktan söz edebiliriz. Bu durumda yapacaklarımız:

ŞOKTA İLKYARDIM

1. Engelleyen bir sorun olmadığı sürece yaralıyı sırt üstü yatırıyoruz.

2. Kanamasını durduran yukarıda bahsedilen önlemleri alıyoruz, yaralarını kapatıyoruz, kırık varsa destekleyerek hareketini kısıtlıyoruz.

3. Ayaklarını, resimdeki gibi, kalp seviyesinden aşağıda kalmayacak şekilde yükseğe kaldırıyoruz. Nedeni: bacaklardaki kanın kalbe dönmesini ve beyne daha fazla kan gitmesini sağlamaktır.

4. Üşümemesi için üzerini örtüyoruz(elbette hava sıcak değilse; sıcak havada mahremiyetine saygı göstererek ince bir çarşaf örtülebilir).

5. Bilinci yerindeyse ve susadığını söylüyorsa bir kağıt mendili/gazlı bezi ıslatarak dudaklarını ve dilini silin, hiç olmazsa susuzluk hissi azalır. Hiçbir şey yedirip içirmiyoruz, iki nedeni var: 1. Bilinci birden kapanırsa soluk yolu tıkanabilir, 2. hastaneye gittiğinde ameliyata alınması gerekebilir, ameliyat için midenin boş olması gerekir ki narkoz yapılabilsin(uyutulabilsin).

6. Solunumunu izleyin, soluk yolunu açık tutmak açısından önemli, kusarsa ya da ağzında kanma olursa yardımcı olmanız gerekebilir.

7. Böyle bir yaralı ile karşılaştığınızda hemen 112 yi aramayı/arattırmayı unutmayın, çünkü bu kişinin mutlaka hastane tedavisi görmesi gerekir.

HATIRLATMA:

a) Şoka girmek üzere veya şokta olan kişiye kesinlikle yiyecek ve içecek verilmez. Daha önceki konularda bahsetmiştim.

b) ŞOK ve KOMA arasındaki fark:

Şok, komadan önceki dönemdir. Eğer şoka girmek üzere olan kişiye doğru müdahale edilirse kurtarılma ve sekelsiz/bedende hasar olmadan yaşama şansı yüksektir. Şoka girdiğinde, hemen ve doğru müdahale edildiğinde kurtarılabilir ancak oluşan hasara göre sekel/hasar kalabilir. Eğer şoka müdahale edilmezse ya da başarısız olunursa kişi komaya girer. Komanın ne olduğuna daha önce kısaca değinmiştim.

BURUN KANAMASI

Kafatası kırığı, darbe sonucu oluşan yüz yaralanmaları, sinüzit, enfeksiyon, burun anomalisi, yüksek tansiyon, kanama bozuklukları gibi nedenlerle oluşabilir.

İlkyardım:

- Kişi dik oturtulur, başı hafif öne eğilir ve burun kanatlarından iki parmakla bastırılır.

- Burna, alna ve enseye soğuk ıslak bez konarak soğutma yoluyla damarların büzüşmesi dolayısıyla kanamanın daha çabuk durması sağlanabilir.

- Özellikle endişeli ve yüksek tansiyonlu kişilerin sakinleştirilmesi önemlidir.

5 dakika kadar bastırıldığı halde kanama durmazsa burun ucuna gazlı bez konup bastırmaya devam edilip kişi hastaneye ulaştırılmalıdır.

[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]

» KANAMA VE İLKYARDIM