KBRN MALZEME TEMİZLİĞİ (DEKONTAMİNASYONU)

ARAÇ-GEREÇ VE MALZEMENİN DEKONTAMİNASYONU:
Araç gereç ve malzemeler;
1- Havalandırma,
2- Su ile yıkama,
3- Ovma,
Yöntemleri uygulanarak temizlenir.
1- Havalandırma: Eğer kirlenme hafif veya buhar yoluyla olmuşsa birkaç gün rüzgara tutma, güneşte bırakma veya havalandırma ile temizlenebilir.
2- Su ile Yıkama: Geçirmez maddelerden yapılmış araç-gereç ve malzemeler bir saat suda kaynatılarak dekontamine edilebilir. Suya sabun eklenmesi etkiyi hızlandırabilir. Kaynamadan sonra durulayıp kurulayın ve havalandırın.
Araçlar servislerde usulüne uygun şekilde temizlenir.
Deriden yapılmış giysi ve araçlar sıvı ajanları çabuk emdiği için çabuk dekontamine edilmelidir. Bu gibi eşyalar 50-55 oC de 4-6 saat kaynatmalı sonra hava akımında kurutulmalıdır.
Ovma: Personel tarafından giyilen giysiler kirlenmeyi takiben hemen sonra ovarak temizlenebilir. Birkaç dakika sonra suyla ovarak yıkanır. Bu işlem giysiler hasta üzerindeyken de yapılabilir. (mecbur kalınca)

ÇEVRE VE ARAZİ TEMİZLİĞİ:
Çevre, yani yapılar, caddeler ve bitki örtüsü ile arazi temizliği bir hayli sordur. Çünkü NBC maddeleri çevre elemanları ve arazinin girintili yüzeylerince tutulur ve uzun süre etkisini devam ettirir. Dekontaminasyon için çok miktarda temizlik maddesine gerek duyulur. Bu nedenle havalandırma, yıkama, örtme, kazıma ve yakma gibi yöntemler uygulanabilir.
Havalandırma: En kolay ve ucuz yöntemdir. Fakat uzun sürelidir. Ayrıca radyoaktif kirlenmeyi gidermez. Güneş ışığı ve havalandırma kimyasal ve biyolojik kirlenmede etkili olur. İş gücü gerektirmez çok güvenli de değildir.
Yıkama. Tüm kirlenmelere karşı etkili yöntemdir. Sıcak su ve sabun temizliğin etkisini artırır. Atıkların bir yere biriktirilip gömülmesi gerekir. Fırçalama işlemi ile birlikte uygulanması tavsiye edilir. Bu yöntemde standart temizlik maddeleri kullanılabilir.
Örtme: Su ve hava geçirmeyen malzeme eve toprak kullanılabilir. Örtme yöntemi tehlikeyi bir süre ertelemektir. Bu nedenle güvenli bir yöntem değildir. Geçici güvenlik sağlar.
Kazıma: Hizmetin gerektirdiği alanı açmak amacıyla kısmi temizlik olarak uygulanır. 5-10 cm. kadar derinlikte kazımak suretiyle kirlenmeden kurtulmak mümkün olabilir. Tam güvenli değildir.
Yakma: Yakmak suretiyle arazi ve bitki örtüsünün ve eşyaların tuttuğu kimyasal biyolojik kirlikten kurtulmak mümkündür. Ama radyoaktivite bundan etkilenmez. Aynı zamanda bu yöntem risk taşımaktadır. Özellikle buharlaşan kimyasal kirlilik çevreye ve uzaklara taşınabilir.
YARALIYI TIBBİ MERKEZE TAŞIMA:
Yaralıları tıbbı merkeze taşımadan önce iyice dekontaminasyon yapılmalıdır. Eğer dokantamine edilmemişse ambulans ve personeli için tehlike olabilir. Bu çeşit bir taşıma mecburiyeti olursa personel koruyucu donanımla donanmalıdır. Taşıma işlemi bitince ambulans ve malzemeleri temizlenmelidir. Ayrıca kirli hasta kesinlikle geçirgen olmayan örtüye sarılmalıdır. Aksi halde ajanın buharlaşıp giysi içine emdirilmesine ve buharın yaralının yüzünde dolaşıp daha çok zarar vermesine sebep olur.

KİRLENMİŞ GİYSİ, ARAÇ-GEREÇLERİN TOPLANMASI:
Bu bölge rüzgar altı ve Dekontaminasyon bölgesine belli bir mesafede toprağa gömülmek üzere geçirmez kap veya torbalara konulmalıdır. Bu yer planda belirtilmelidir.

DEKONTAMİNASYONU DOĞRULAMA:
Temizlenen kişi, araç-gereç ve malzemelerde yine de risk olabilir. Bunu doğrulamak gerekir. Zaman yeterliyse CAM Cihazı ile şunlar yapılır;
1- Kişisel araç-gereçlerin parçaları temiz plastik çantalara konur.
2- Boş bir binada güneşe veya sıcak havaya 30 dakika ısınmaya bırakılır.
3- Daha sonra çanta ağzından CAM Cihazı ile geri kalan bir kirlilik olup olmadığı kontrol edilir.
4- Eğer hala bir kirlilik varsa tekrar özenle dekontaminasyon yapılır ve kontrol edilir, ya da yakılır.

TEMİZLİK KİTLERİ
M 258 A1 Kişisel Temizleme Kiti:
Sıvı kimyasal savaş maddeleri ile kirlenmeye maruz kalan derinin temizlenmesinde kullanılır. Ayrıca koruyucu maskenin, plastik eldivenlerin, optik ve elektronik alet gibi hassas teçhizatların temizlenmesinde kullanılır.
Temizleyici solüsyonun asit ve yakıcı etkisi vardır. Bu yüzden gözlerden, yaralardan ve ağızdan uzak tutmak gerekir.
Kişisel Temizleme Kiti İçeriği:
1) 1 nolu poşet (3 Adet) (G Tipi sinir gazı için cildi yakıcı etkisi vardır hemen arkasından 2 nolu poşet kullanılır. )
2) 2 nolu poşette kağıt mendile benzeyen temizleme tapon ve taponun içinde 3 adet ampul bulunmaktadır. Bu ampuller tampon sıkılarak kırılır ve içindeki sıvılar tampona bulaşması sağlanır. VX tipi kalıcı sinir gazı ve yakıcı gaz içindir. Malzeme temizliğinde tatbik edilir. Deri için yakıcı etkisi yoktur. Bir nolu temizleme tamponunun içerdiği yakıcı bileşiklerin bazılarını nötralize edebilir.
Cilt temizliğinde önce 1 nolu tampon sonra 2 nolu tampon kullanılır. Koruyucu maske, eldiven ve optik malzemelerin temizliğinde ise önce 2 nolu tampon sonra 1 nolu tampon kullanılır.
Temizleme Seti:
Bu temizleme seti içinde şu malzemeler bulunur.
a) Fuller Toprağı veya T-1 Temizleme tozu:
Plastik şişe içinde bulunan fuller toprağı sinir gazı ve yakıcı gazların deri üzerindeki bulaşmalarını temizlemede kullanılır. Fuller toprağının iki özelliği vardır. Birincisi emici olduğu için sıvı haldeki gazın emilmesini ve temizlenmesini sağlar. İkincisi, kurutucu olduğundan derinin kurumasına ve dolayısıyla geçirgenliğinin azalmasına neden olur.
Kullanımı:
- Plastik şişelerin kapağı açılır,
- Sıvı gazının üzerine dökülür,
- Bir dakika beklenir,
- Sonra silkelenerek temizlenir,
- Sabunlu veya deterjanlı mendille temizlendikten sonra dökülür ve bırakılır,
- Bu gaz yakıcı gaz ise ikinci fuller toprağı dökülmez, koruyucu krem sürülür.
Dikkat: Fuller toprağı doğrudan göze, ağza ve buruna kullanılmaz.
T- Temizleme Tozu: Nikro kanalcıklardan oluşmuş fiberimsi demetler halindedir. Bu kanalların iç yüzey alanları 400-500 m2/gr. Dolayındadır. Bu tozun yapısal gözeneklerini oluşturur. Üstün bir kılcal emiş gücüne sahiptir. Bu kabiliyeti sayesinde son derece etkin emiş yaparak yüzeyde bulunan sıvı kimyasal maddeyi emerek hapseder. Cilt, alet, teçhizat ve taşıtlar ile giysi ve diğer donanımlar için kullanılır. Basınçla püskürtülerek tatbik edildiğinde daha iyi sonuçlar alınır. 1 m2’lik yüzey için 500 gr toz yeterlidir. Tatbikten sonra birkaç dakika bekletilerek emmesi sağlanır. Daha sonra yüzey su ile yıkanarak temizlenir. T-1 emerek aldığı zararlı maddeyi tekrar yüzeye bırakmaz. Hatta 200-250 oC da bile geri çıkmaz. Sodyum hidroksit ile karıştırılarak ta tatbik edilebilir.
b) Koruyucu Krem (Silverdin):
Kullanımı:
Deriye yakıcı gaz sıvısı bulaştığında tüp şeklinde olan silverdin krem yakıcı gazların etkilerini azaltmak ve yok etmek amacıyla kullanılır.
- Sıvı gaz damlacıklarını fuller toprağı dökülür bir dakika beklenir.
- Fuller toprağı silkelenerek temizlenir.
- Set içindeki sabunlu mendille temizlenir.
- Üzerine silverdin krem sürülür ve tekrar mendille temizlenir ve tekrar sürülerek doktora götürülür.
c) Temizleme Mendilleri
Özel sıvı emdirilmiş bu mendiller tıpkı kolonya emdirilmiş mendiller gibi temizleme için kullanılır.
d) Bant
Hazır yara bantlarına benzer bu bantlar gazdan etkilenen deri yüzeyi üzerine gaz temizlendikten sonra yapıştırılır.
e) Su-Sabun
Deriye bulaşmış sıvı gazları ile personelin su ile kendini temizlemesi için kullanılır.
f) Gaz Dedektör Kağıdı
Bu kağıt gazla kirlendiği sanılan yüzeylere sürülür. Eğer kağıdın üzerinde portakal renginden açık sarı rengine doğru renk değişimi olursa kağıdın sürüldüğü yüzeyde “G” sinir gazı, renk değişimi kırmızı olursa yakıcı gaz, renk değişimi koyu yeşilden açık yeşile doğru olursa “V” sinir gazı mevcut demektir.